Wygaśnięcie własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu może nastąpić wskutek:
- Upadłość, likwidacja spółdzielni (a nabywcą budynku nie jest inna spółdzielnia) = spółdzielcze własnościowe pr. przekształca się w pr. odrębnej własności.
- zrzeczenia się tego prawa (art. 247kc). Jednostronna rezygnacja z prawa jest bowiem zawsze możliwa, co jest charakterystyczne dla właściwości praw rzeczowych.
Prawo obciążone hipoteką = nie wygasa, lecz przechodzi z mocy prawa na spółdzielnię. Spółdzielnia powinna je zbyć w drodze przetargu w terminie 6 m-cy.
W wypadku wygaśnięcia prawa spółdzielnia wypłaca osobie uprawnionej wartość rynkową lokalu (po potrąceniu niewniesionej część wkładu budowlanego i niespłaconego kredytu).
Warunkiem wypłaty jest opróżnienie lokalu.
Ustanie członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej nie powoduje już wygaśnięcia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu (zasady te nie dotyczą spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu).
W ciągu 3 m-cy po wygaśnięciu tytułu prawnego do lokalu mieszkalnego osoby, którym przysługiwało spółdzielcze prawo do lokalu, oraz zamieszkujące w tym lokalu osoby, które prawa swoje od nich wywodzą, są obowiązane do opróżnienia lokalu. Na spółdzielni nie ciąży obowiązek dostarczenia innego lokalu (art. 7 USM)
Przed wygaśnięciem spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu zawarcie umowy o ustanowienie tego prawa jest nieważne.
Spółdzielnia może w trybie procesu żądać sprzedaży lokalu w drodze licytacji na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji z nieruchomości, przypadku:
- długotrwałych zaległości z zapłatą opłat, o których mowa w art. 4 ust. 1, 11 i 5 (Członkowie spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze prawa do lokali, są obowiązani uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na ich lokale, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni przez uiszczanie opłat zgodnie z postanowieniami statutu.Osoby niebędące członkami spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze własnościowe prawa do lokali, są obowiązane uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na ich lokale, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni przez uiszczanie opłat na takich samych zasadach, jak członkowie spółdzielni, z zastrzeżeniem art. 5.Członkowie spółdzielni uczestniczą w kosztach związanych z działalnością społeczną, oświatową i kulturalną prowadzoną przez spółdzielnię, jeżeli uchwała walnego zgromadzenia tak stanowi. Właściciele lokali niebędący członkami oraz osoby niebędące członkami spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze własnościowe prawa do lokali, mogą odpłatnie korzystać z takiej działalności na podstawie umów zawieranych ze spółdzielnią)
- rażącego lub uporczywego wykraczania osoby korzystającej z lokalu przeciwko obowiązującemu porządkowi domowemu albo
- niewłaściwego zachowania tej osoby czyniącego korzystanie z innych lokali lub nieruchomości wspólnej uciążliwym,
Właścicielowi, którego lokal został sprzedany, nie przysługuje prawo do lokalu zamiennego.
Z żądaniem, o którym mowa w tym przepisie, występuje zarząd spółdzielni na wniosek rady nadzorczej.
Umowy zawarte przez członka albo osobę nie będącą członkiem spółdzielni, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, w sprawie korzystania z lokalu lub jego części wygasają najpóźniej z chwilą wygaśnięcia spółdzielczego prawa do tego lokalu.
Wyrok TK nie uchylił jednakże przepisów dotyczących rozliczeń z tytułu wygaśnięcia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. I tak w wypadku wygaśnięcia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu spółdzielnia obowiązana jest uiścić uprawnionemu wartość rynkową tego prawa, jednakże przysługująca uprawnionemu wartość nie może być wyższa od kwoty, jaką spółdzielnia jest w stanie uzyskać od następcy obejmującego dany lokal w trybie przetargu przeprowadzonego przez spółdzielnię, zgodnie z postanowieniami statutu i stosowane są dalsze zapisy art. 1711USM wskazane powyżej.