Przyczyny wygaśnięcia:
1) ustanie członkostwa, które ustaje w następujących przypadkach:
- śmierci członka;
członka zmarłego skreśla się (czynność ma charakter techniczny, nie mylić z wykreśleniem) z rejestru członków ze skutkiem od dnia, w którym nastąpiła śmierć;
- wystąpienia przez członka spółdzielni ze spółdzielni za wypowiedzeniem;
wypowiedzenie powinno być dokonane pod rygorem nieważności w formie pisemnej; termin i okres wypowiedzenia określa statut (z reguły wynosi on trzy miesiące); za datę wystąpienia uważa się następny dzień po upływie okresu wypowiedzenia;
- wykluczenia członka ze spółdzielni;
wykluczenie może nastąpić w wypadku, gdy z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa członka spółdzielni dalsze pozostawanie w spółdzielni nie da się pogodzić z postanowieniami statutu spółdzielni lub dobrymi obyczajami. Statut powinien określać bliżej przyczyny wykluczenia; Podstawą wykluczenia członka spółdzielni zajmującego lokal o statusie lokatorskim może być w szczególności:
- używanie lokalu w sposób sprzeczny z umową lub niezgodnie z jego przeznaczenie, mimo pisemnego upomnienia, albo zaniedbywanie obowiązków, dopuszczanie do powstanie szkód lub niszczenie urządzeń wspólnych albo wykraczanie w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, przez co korzystanie z innych lokali jest uciążliwe;
- zwłoka w uiszczaniu opłat za korzystanie z lokalu, mimo uprzedzenia na piśmie o zamiarze wykluczenia i wyznaczeniu dodatkowego, miesięcznego terminu do zapłaty zaległych i bieżących zaległości;
- wykreślenia członka z rejestru członków spółdzielni;
członek nie wykonujący obowiązków statutowych z przyczyn przez niego nie zawinionych może być pozbawiony członkostwa przez wykreślenie z rejestru członków spółdzielni; statut powinien określać bliżej przyczyny wykreślenia.
W przypadku, gdy spółdzielcze lokatorskie pr. do lokalu mieszkalnego przysługuje małżonkom, wygaśnięcie prawa następuje z chwilą ustania członkostwa obojga małżonków.
2) podjęcia przez spółdzielnię uchwały o wygaśnięciu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego.
Spółdzielnia może podjąć uchwałę o wygaśnięciu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego w przypadku, gdy:
- małżonkowie po ustaniu (rozwód albo unieważnienie) małżeństwa nie wskażą – w terminie 1 roku – któremu z nich pr. to przypadło bądź nie przedstawią dowodu wszczęcia postępowania o podział tego prawa (czyli sądowy podział majątku). Były małżonek, który nie był członkiem spółdzielni powinien złożyć deklarację członkowską – w terminie 3 miesięcy – od dnia, w którym przypadło mu pr. do lokalu;
- po śmierci jednego z małżonków, którym wspólnie przysługiwało takie pr., drugi z małżonków nie będący członkiem spółdzielni nie złoży – w terminie 1 roku – deklaracji członkowskiej.
Jeżeli, małżonek, o którym mowa w dwóch powyższych punktach, nie wykona wskazanych tam czynności w terminie, to spółdzielnia musi wyznaczyć mu dodatkowy termin, nie krótszy niż 6 miesięcy,
na dokonanie tej czynności. Po bezskutecznym upływie tego terminu spółdzielnia może podjąć uchwałę o wygaśnięciu prawa.
3) zrzeczenia się prawa przez uprawnionego
(np. przy zamianie lokali w zamian za uzyskanie innego lokalu).
Sposób rozliczenia:
Zwraca się
wkład mieszkaniowy albo jego część, zwaloryzowany wg wartości rynkowej lokalu.
Podlegający zwrotowi wkład mieszkaniowy nie może być wyższy od kwoty, jaką spółdzielnia jest w stanie uzyskać od członka obejmującego dany lokal w trybie przetargu przeprowadzonego przez spółdzielnię. W rozliczeniu tym nie uwzględnia się długu obciążającego członka z tytułu przypadającej na niego części zaciągniętego przez spółdzielnię kredytu na sfinansowanie kosztów budowy danego lokalu wraz z odsetkami.
Roszczenie o wypłatę wkładu lub jego części stanie się wymagalne dopiero z chwilą opróżnienia lokalu przez osobę dotychczas uprawnioną oraz osoby, które prawa swoje od niej wywodzą. Brak podstaw w ustawie do obciążania osób uprawnionych do wkładu kosztami ewentualnej opinii biegłego ustalającego wartość lokalu w celu waloryzacji wkładu mieszkaniowego. Nie mniej jednak uważa się, że możliwość taką może dopuszczać statut (R. Dziczek, Spółdzielnie mieszkaniowe – komentarz). Należy także zakładać, że Spółdzielnia przed wypłatą potrąci sobie jeszcze zaległe i wymagalne należności z tytułu opłat za eksploatację i utrzymanie.
