Podstawy prawnej należy szukać w ustawie o ochronie praw lokatorów mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego.
Osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie w wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu.
Jeżeli odszkodowanie nie pokrywa poniesionych strat, właściciel może żądać od lokatora odszkodowania uzupełniającego.
Jednakże osoby uprawnione do lokalu zamiennego albo socjalnego, o ile sąd orzekł o wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu, opłacają odszkodowanie w wysokości czynszu, jaki byłyby obowiązane opłacać, gdyby stosunek prawny nie wygasł.
Jeżeli gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku sądowego, właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze do gminy na podstawie art. 417 kc.
Lokator = najemca lokalu lub osoba używająca lokal na podstawie innego tytułu prawnego niż prawo własności.
Przepis art.18 wskazuje na istnienie dwóch rodzajów odszkodowań za zajmowanie lokalu mieszkalnego bez tytułu prawnego:
- pierwsze odpowiada co do zasady wysokości czynszu jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu na tzw. wolnym rynku. Drugie odszkodowanie (uzupełniające) jest realizacją zasady pełnego odszkodowania, stanowi bowiem różnicę pomiędzy odszkodowaniem wyliczonym według reguł określonych w pierwszym przypadku, a stratami ponoszonymi przez właściciela (z reguły bowiem obok czynszu lokator zobowiązany jest do zapłacenia opłat za dostawy energii, gazu i wody oraz za odbiór nieczystości stałych i płynnych, które to dostawy zawarowane są w umowie o odpłatne używanie lokalu, warunkują bowiem możliwość korzystania z lokalu zgodnie z jej przeznaczeniem, z uwzględnieniem istniejącego wyposażenia technicznego).
