Ekspektatywa prawa odrębnej własności lokalu:
- Roszczenie powstałe na skutek zawarcie umowy o budowę lokalu w celu przeniesienia jego własności na rzecz członka spółdzielni.
- Tymczasowe prawo podmiotowe.
- zbywalne, wraz z wkładem budowlanym,
- dziedziczne
- podlega egzekucji
Nabycie ekspektatywy odrębnej własności lokalu obejmuje również wniesiony wkład budowlany i staje się skuteczne z chwilą przyjęcia w poczet członków nabywcy lub spadkobierców.
Umowa zbycia ekspektatywy odrębnej własności lokalu powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Zbycie staje się skuteczne z chwilą przyjęcia nabywcy (lub jednego z nabywców) w poczet członków spółdzielni. Spółdzielnia nie może odmówić przyjęcia nabywcy ekspektatywy w poczet członków. Dotyczy to również spadkobiercy, zapisobiorcy i licytanta, chyba ze nabywcą prawa jest osoba prawna a statut wyłącza lub ogranicza członkostwo osób prawnych w spółdzielni.
Umowa o budowę lokalu wymaga dla swej ważności formy pisemnej oraz musi zawierać obligatoryjne elementy wskazane w ustawie tj:
- zobowiązanie stron do zawarcia, po wybudowaniu lokalu, umowy o ustanowienie odrębnej własności tego lokalu,
- zobowiązanie członka spółdzielni do pokrywania kosztów zadania inwestycyjnego w części przypadającej na jego lokal przez wniesienie wkładu budowlanego oraz do uczestniczenia w innych zobowiązaniach spółdzielni związanych z budową – określonych w umowie,
- określenie zakresu rzeczowego robót realizowanego zadania inwestycyjnego, które będzie stanowić podstawę ustalenia wysokości kosztów budowy lokalu,
- określenie zasad ustalania wysokości kosztów budowy lokalu,
- określenie rodzaju, położenia i powierzchni lokalu oraz pomieszczeń do niego przynależnych,
- inne postanowienia określone w statucie.
Jeżeli ekspektatywa należy do kilku osób, członkiem spółdzielni może być tylko jedna z nich, chyba że przysługuje ona wspólnie małżonkom. W wypadku zgłoszenia się kilku uprawnionych, rozstrzyga sąd w postępowaniu nieprocesowym. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego przez spółdzielnię terminu wystąpienia do sądu, wyboru dokonuje spółdzielnia.
Złożenie pisemnego wniosku o przyjęcie w poczet członków (deklaracji członkowskiej) wraz z wypisem aktu notarialnego nabycia ekspektatywy powoduje, ze spółdzielnia, jeżeli statut nie stanowi inaczej, powinna mocą uchwały właściwego organu – przyjąć nabywcę w poczet członków w terminie miesiąca od złożenia deklaracji. Odmowa przyjęcia, do czasu wyczerpania postępowania wewnatrzspółdzielczego oraz postępowania sądowego o przyjęcie w poczet członków, nie wpływa na pr. rozporządzania nabywcy eksektatywy; może nią zadysponować na rzecz kolejnego nabywcy, z tym że skuteczność zbycia zależy od przyjęcia kolejnego nabywcy w poczet członków. Prawomocna odmowa przyjęcia w poczet członków (w praktyce może to dotyczyć osoby prawnej), nie będzie skutkować wygaśnięciem ekspektatywy.
Ekspektatywa może dotyczyć także spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu – uregulowania analogiczne jak wyżej, oraz zgodnie z poglądami doktryny (nie została ona wyraźnie uregulowana) także spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego - niezbywalna, niedziedziczna i nie podlega egzekucji.